نظر دکتر بهشتی در مورد حجاب

متن گفت و گوی شفقنا با دکتر بهشتی را در ادامه بخوانید:

*پیرو اظهار نظر اخیر شما درباره موضوع حجاب، برخی افراد نمونه هایی از سخنرانی مرحوم شهید بهشتی را به عنوان نمونه آوردند که ایشان هم ملتزم و معتقد به وضع حجاب به صورت قانون در جامعه بودند. می خواستم نظر شما را درباره این موارد بپرسم، در قبال این نمونه ها چه می توان گفت؟
اول از همه باید تفکیکی بین بحث ها قائل شویم و خواهش می کنم دوستان، در بحث ها دقت نظر را در کاربرد کلمات مدنظر قرار دهند. در بسیاری اوقات، یکی از مهم ترین علل سوءتفاهمات و عدم مفاهمه بین افراد، این است که دقت کافی در صحبت یا نوشته فرد مقابل خود نداریم. بنده هیچ گاه عرض نکردم که شهید بهشتی با حجاب مخالف است.

بنده هیچ گاه عرض نکردم که شهید بهشتی با حجاب مخالف استنظر دکتر بهشتی در مورد حجاب

ادعای بنده این است که ایشان با اجباری بودن حجاب، به دلیل مبانی انسان شناختی که داشتند، نمی توانست موافق باشد و ما شواهدی دال بر این نداریم که شهید بهشتی دنبال این مساله بوده است. بنابراین سخن من این نبود که شهید بهشتی حجاب را قبول نداشت. شهید بهشتی، همانگونه که در بحث های خود مطرح می کند، حجاب را به عنوان یک مزیت برای حفظ شأن انسانی هم خانم‌ها و هم آقایان می داند، چون توجه دارید که موضوع مسئله حجاب، صرفا خانم ها نیستند و مراعات ضوابطی برای آقایان هم در آن مطرح است.

شهید بهشتی حجاب را به عنوان یک مزیت برای حفظ شأن زن و مردم می‌داند

در مقابل این ادعای من، عده ای هم با استناد به متن سخنرانی ایشان، ادعا می کنند که شهید بهشتی به حجاب اجباری معتقد بوده است. اجازه بدهید موردی که برخی از افراد به آن استناد می کنند را مرور کنیم. این سخنرانی در ۲۳ بهمن ۱۳۵۹ در مراسم گرامیداشت شهدای هویزه ایراد شده است. اجازه بدهید اول یک نگاه متنی و زمینه ای، چه به لحاظ ظرف تاریخی و چه به لحاظ بافتار گفتمانی شهید بهشتی داشته باشیم تا داوری درباره آن میسر بشود. یعنی می خواهیم بدانیم که چه تفسیر یا تفاسیری از این صحبت شهید بهشتی ممکن است. برای این کار باید خود متن را تجزیه و تحلیل کنیم، و بعد از آن به مجموعه اندیشه ای ایشان مراجعه کنیم، و بعد از آن عمل و رفتار ایشان را در این رابطه بررسی کنیم. تجزیه و تحلیل متنی، این سخنرانی، ناظر بر این موارد است:
– واقعیت زندگی اجتماعی نشان می دهد که رفتار افراد را نمی توان به صرف راهبری وجدانشان واگذاشت و صحبت از آزادی نامحدود، غیرعقلانی است.
– در آن زمان، خانم هایی بوده اند که پوشش مناسب برای حضور در اجتماع بر تن نمی کرده اند.
– تکیه شهید بهشتی بر بحث اقناعی است و ادبیات گفتار نشانی از استهزاء، توهین و تهدید ندارد.
– وقتی صحبت از نهی از منکر می شود، شهید بهشتی بحث بسیار عمیق، منتظم و مستندی که پیش از انقلاب در این باره داشته و منتشر هم شده است را مد نظر دارد. علاقمندان را به خواندن آن کتاب توصیه می کنم.
– آن وقت هم که صحبت از نوعی محدودیت می شود، صحبت از عدم تحمل پوشش زننده برخی از خانم ها توسط «جامعه» است نه «حکومت».
اما به لحاظ ظرف تاریخی، توجه داشته باشیم که در آن زمان، هنوز برخی از خانم ها با پوشش هایی که از قبل از انقلاب رایج بود و در همان زمان هم نامتعارف و جلف شمرده می شد در انظار عمومی ظاهر می شدند. وضعیت لباس این افراد به گونه ای بوده که شهید بهشتی از آن با تعبیر «نیمه برهنه» یاد می‌کند. نگاهی به تصاویر باقیمانده از آن زمان، معنی و مفهوم این توصیف را نشان می دهد. بنابراین، اینجا مسئله حجاب خانم ها در حدودی که امروزه مراد می شود نیست، بلکه استفاده از پوشش های نامناسبی است که فرد را نیمه عریان نشان می دهد.
و بالاخره برای مشخص شدن بافتار گفتمانی، می خواهم خطوط اصلی فهم ایشان از انسان اسلام را هم به اشاره مطرح کنم تا ببینیم روح حاکم بر منظومه فکری شهید بهشتی با چه تفسیری از این سخنرانی سازگارتر است. از نظر ایشان، وجه ممیزه انسان نسبت به موجودات دیگر، قوه اختیارش است و اینکه بتواند انتخاب‌گری داشته باشد. این انتخاب‌گری دارای دو مقدمه لازم است: یکی اینکه انتخاب «آگاهانه» باشد و دیگری «آزادانه».

وجه ممیزه انسان نسبت به موجودات دیگر، قوه اختیارش است و اینکه بتواند انتخاب‌گری داشته باشد

من برای این بحث، از ادبیات خود آقای بهشتی استفاده می کنم. بحث آگاهی در انتخاب که امری مشخص است؛ یعنی فرد باید نسبت به ابعاد و اشکال مختلف مساله آگاهی داشته باشد. اما در بحث آزادی، نباید مانعی برای انتخاب گری فرد وجود داشته باشد. موانع می تواند بسیار متنوع و به اشکال مختلف باشد.

از دیدگاه شهید بهشتی نباید مانعی برای اتتخاب گری فرد وجود داشته باشد

این بحث قرن هاست توسط فلاسفه اخلاق و فلاسفه سیاسی انجام شده است. یکی از موانع این است که قول یا عمل فرد دیگری مانع انتخاب‌گری من شود. برای همین است که ما هم نظر با غربی ها می گوییم آزادی نامحدود در هیچ جایی وجود ندارد و نمی تواند وجود داشته باشد. اولین امری که این آزادی را محدود می کند این است که گفته می شود«آزادی تا جایی جایز است که به آزادی دیگران لطمه ای وارد نکند». اصل لاضرر هم ناظر به همین موضوع است. بنابراین، جامعه باید اجازه ندهد که مانعی برای انتخاب آزادانه و آگاهانه من وجود داشته باشد و قانون هم باید پشتیبان همین مسئله باشد.

جامعه باید اجازه ندهد که مانعی برای انتخاب آزادانه و آگاهانه من وجود داشته باشد و قانون هم باید پشتیبان همین مسئله باشد

مرزهای کلی این مقوله در فلسفه اخلاق مورد بحث قرار گرفته است. در آئین اسلام هم همین طور است. به قول شهید بهشتی، «کوشش اسلام این است انسان آزاد تربیت کند، آزاد از همه چیز، آزاد از بند هوی و هوس، آزاد از بند جاه طلبی و قدرت و ثروت، آزاد از تسلط دیگران، آزاد آزاد، تا راه خویشتن را همواره آزادانه انتخاب کند.» ممکن است برخی ایراد بگیرند که این سخن شهید بهشتی مربوط به قبل از انقلاب است و بعدا ایشان تغییر عقیده دادند. در سخنرانی مدرسه فیضیه در سال ۱۳۵۸ هم، این باور بنیادی را در ایشان ملاحظه می‌کنیم: «انسان بالفطره خواهان آزادى است. مى‏خواهد خودسازى داشته باشد، اما خودش خودش را بسازد. مبادا بر خلاف دستور قرآن، مسلمان بودن و مسلمان زیستن را بخواهید بر مردم تحمیل کنید که اگر تحمیل کردید، آنها علیه این تحمیلتان طغیان خواهند کرد.»
شهید بهشتی می‌گفت مبادا بر خلاف دستور قرآن، مسلمان بودن و مسلمان زیستن را بخواهید بر مردم تحمیل کنید که اگر تحمیل کردید، آنها علیه این تحمیلتان طغیان خواهند کرد

بارها اعلام می کند که نباید هیچ اجباری در آئین زیستن باشد و انسان باید با انتخاب خود به راه سعادت برود یا خود به راه شقاوت برود. برای این که سخن به درازا نکشد، دعوت می کنم دوستان خودشان به مجموعه مناظره های تلویزیونی ایشان با عنوان «آزادی، هرج و مرج، زورمداری» در خرداد ۱۳۶۰، یعنی چند هفته مانده به شهادتشان، مراجعه کنند که مجموعه کامل آن را بنیاد نشر آثار و اندیشه های شهید آیت الله دکتر بهشتی امسال منتشر کرده است.
یک سؤال باقی می‌ماند: آیا ایشان در عمل هم به این دیدگاه ارشادی پایبند بوده، یا میان حرف و عملش فاصله بوده است؟ در پاسخ، کافی است به رفتار ایشان در قوه قضاییه مراجعه شود. خاطرات همکاران ایشان در دادگستری و تصاویر باقیمانده نشان می دهد که با وجود این که ریاست دیوانعالی کشور را بر عهده داشت، حتی درباره کارکنان دستگاه قضایی هم برای محدودیت پوشش خانم ها و آقایان کارمند اعمال اجبار نکرد، هرچند بارها تذکر و توصیه کرد.
با اینکه رییس دستگاه قضا بود حتی درباره کارکنان دستگاه قضایی هم برای محدودیت پوشش خانم ها و آقایان کارمند اعمال اجبار نکرد، هرچند بارها تذکر و توصیه کرد

*مرزبندی هایی که شما می گویید براساس چه ملاک و معیارهایی صورت می گیرد؟
عرض کردم که این مرزبندی ها بر اساس هنجارها و عرف رایج هر جامعه تعیین می شود. عرف هم می تواند با شرایط زمان و مکان عوض شود. باید دید عرف جامعه فعلی ما چه می گوید؟ این مساله به لحاظ مباحث بین المللی نیز در همه جای دنیا پذیرفته شده است، حتی قبل از آنکه بحث جهانی شدن مطرح شود. حتی در کشورهایی که آزادی ها بسیار زیاد هستند، خط قرمزهایی وجود دارد. آن خط قرمزها برای نمونه درباره مساله پورن و روسپیگری است. همین امروز در انگلیس، اروپا یا آمریکا زنان و مردان اجازه ندارند که به صورت کاملاً برهنه در خیابان ها یا اماکن عمومی ظاهر شوند. اگر چنین کاری انجام دهند، پلیس آنها را بازداشت می کند. مشابه این اتفاق سال گذشته در آمریکا افتاد و پلیس فرد خاطی را بازداشت کرد. زمانی هم که ما در آلمان بودیم، چنین اتفاقی در هامبورگ از سوی یک مرد به عنوان یک حرکت اعتراضی افتاد، که پلیس فوراً او را بازداشت کرد. بنابراین این جور نیست که کسی اجازه داشته باشد بصورت کاملاً برهنه در آن جوامع ظاهر شود. این نشان می دهد که تمامی جوامع، خط قرمزهایی را برای خود تعیین می‌کنند. بنابراین، اگر گفته شود که جامعه ایران، میزان معینی از پوشیدگی خانم ها و آقایان را به لحاظ رعایت اخلاق جمعی تحمل می کند و بیش از آن را برهنگی و تجاوز به آزادی انتخاب دیگران می داند، این حرف هم به لحاظ فلسفی و هم به لحاظ مباحث و استدلال های رایج در دنیای مدرن، قابل قبول است.
یادمان هست که گفتیم اگر شرایط برای انتخاب گری من فراهم نباشد که بتوانم انتخابی عقلانی توام با اختیار داشته باشم، بدان معناست که شما جلوی انتخاب مرا گرفتید. بنابراین، اینکه افراد به لحاظ جنسی تحریک نشوند، می تواند یک کد تلقی شود و چیزی که باعث تحریک شود را نیز عرف مشخص می کند. اینجا هم عین احکام فقهی، ما حکم را تعیین می کنیم نه موضوع؛ تشخیص موضوع بر عهده خود افراد است، چون واقعیت این است که آستانه تحریک‌پذیری افراد می تواند متفاوت باشد. قرار نیست انسان ها ملاک قرار گیرند، بلکه احکام را روی معدل جامعه در نظر می گیرند نه روی افرادی خاص که دچار افراط و تفریط هستند.

احکام را روی معدل جامعه در نظر می گیرند نه روی افرادی خاص که دچار افراط و تفریط هستند

*اما موضوع مهم اینجاست که این خط قرمزها باید چطور تعیین شوند؟
گفتیم که ما هم می توانیم بگوییم در عین حال که حجاب را اجباری نمی کنیم؛ اما یکسری ضوابط مبتنی بر کدهای برآمده از عرف جامعه مان برای پوشش داریم. می توانیم این را اعلام کنیم و هیچ اشکالی هم ندارد و خلاف آزادی محسوب نمی شود. مهم این است که این کدها چگونه تعریف بشوند. اینجاست که به سازوکارهای خردورزی همگانی متوسل می شویم. با توجه به این که اکثریت مردم ایران مسلمان هستند، خردورزی همگانی در این مورد یعنی تصمیم گیری درباره چنین موضوعاتی، قبل از هر چیز مبتنی بر نظام دانایی کشور یعنی اسلام شناسانی که در حوزه، دانشگاه و یا خارج از آن هستند باشد. برآیند مباحث آنها، باید مسلماتی که اسلام نمی تواند از آنها کوتاه بیاید را تعیین کند و بگوید که تعریف حجاب چنین و چنان است و آنچه خط قرمز محسوب می شود و به آزادی دیگران در انتخاب گری هایشان آسیب می زند را معین كند. این یک کار کارشناسی است و اسلام شناسان باید وارد این بحث شوند. بگذارید یک مثال دیگر بزنم. در نظر بگیرید وزارت بهداشت اعلام کند که نباید فلان دارو را مصرف کرد یا فلان روش معالجه مجاز نیست. در این حالت، وزیر بهداشت این مسائل را بر اساس دانش خودش که اعلام نمی کند، بلکه می گوید جامعه پزشکی به این نتیجه رسیده است. بنابراین، مباحث دینی مان در کشور هم باید بر اساس برآیند جامعه کارشناسی در این زمینه باشد. مرحوم آیت الله هاشمی چند سال قبل از فوت شان، نکته ای را درباره شورای نگهبان مطرح کردند که عده ای به عمق آن توجه نکردند یا سیاسی برخورد کردند. آقای هاشمی فرمودند آیا اعضای شورای نگهبان که تصمیم می گیرند نظر شخصی خود را می دهند یا به نمایندگی از جامعه علمی-فقاهتی این حرف ها را می زنند؟ اگر شخصی است، هیچ دلیلی وجود ندارد که ما آن نظرات را به عنوان ملاک و معیار شرعی یا شرعی نبودن یک موضوع قرار دهیم؛ اما اگر برآیند حوزه، دانشگاه و نظام فکری فقهی جامعه هستند، نظرات آنها ملاک است. آقایان فقهای شورای نگهبان هم محترم و هم عالمند. کسی هم از لحاظ توان علمی با آنها مساله ای ندارد. ولی اینکه آن ها تا چه اندازه تفکرات فقهی کشور را نمایندگی می کنند، مهم است. نمی توان با تصمیمات دورهمی، برای یك كشور سیاستگذاری کرد. بنابراین راه حل این است که در مرحله اول، این مساله در جامعه تخصصی و میان کارشناسان به بحث و گفت و گوی آزاد گذاشته شود، زیرا دیدگاه های مختلفی درباره حجاب وجود دارد. بعد از آن به یک جمع بندی برسند و ملاک ها برای تعیین موضوع مشخص شده یا تعیین حکم شود.

نمی توان با تصمیمات دورهمی، برای یك كشور سیاستگذاری کرد

* چه دستگاهی باید متولی اجرای این مساله قرار گیرد؟

بخشی از اجرای این مساله بر عهده اجتماع و مردم است. اما آنجایی که به حکومت بازمی گردد، خط قرمزها باید با دقت و وسواس خیلی زیادی تعیین بشود. برای نمونه، شما می توانید بگویید ضرر زدن به بدن اشکال دارد، بنابراین، سیگار کشیدن هم دارای اشکال است؛ نوشابه خوردن هم اشکال دارد. برای جلوگیری از هرکدام از این موارد نمی توانید پلیس تعیین کنید، وگرنه شما شهروندان جامعه را صغیر فرض کرده اید. اگر شهروندانتان صغیر هستند، پس در انتخابات ها هم نمی توانند شرکت کنند. اما حالا در نظر بگیرید عده ای اقدام به تولید و توزیع مواد مخدر که موجب اعتیادی بی بازگشت می شود، کنند. در اینجا افرادی که معتاد می شوند، از آنجا که راه بازگشت و تجدیدنظر برایشان وجود ندارد، حق انتخاب گری از آنها سلب می شود. جامعه در چنین حالتی به پلیس حق می دهد که وارد میدان شود و جلوی کسانی که اقدام به توزیع موادمخدر می کنند را بگیرد.
در مورد مساله حجاب همین طور است. حیف که ما ارزش واقعی همه مفاهیم را با سوء استفاده از آنها، از بین می بریم.

حیف که ما ارزش واقعی همه مفاهیم را با سوء استفاده از آنها، از بین می بریم

اگر سابقه بد گشت ارشاد نبود، می توانستیم راحت بگوییم اصل مسأله حجاب «ارشادی» است

اگر سابقه بد گشت ارشاد نبود، می توانستیم راحت بگوییم اصل مسأله حجاب «ارشادی» است.
مسلما در هر جامعه ای، برخی افراد تلاش می‌کنند هنجارهای مورد قبول جامعه را زیر پا بگذارند. اما برخورد با آنها باید با پشتوانه قانونی باشد. قانونی که شفاف و روشن در این زمینه و مبتنی بر فرآیندهای تصمیم گیری حاصل از خردورزی همگانی شکل گرفته باشد. باید قانونی داشته باشیم که مجلس چارچوب هایی برای حجاب در آن به روشنی تعیین کرده باشد.
باید قانونی داشته باشیم که مجلس چارچوب هایی برای حجاب در آن به روشنی تعیین کرده باشد
البته مجلس امروز یکباره و شتابزده نمی تواند چنین کاری انجام دهد و این اقدام باید بعد از بحث‌های کارشناسی صورت گیرد. بدین صورت که مثلا یکی دو سال از بحث آزاد بشود و همگان، چه آنها که معتقد به حجاب اجباری هستند و چه آنها كه قائل به حجاب اختیاری هستند، چه آنهایی که نسبت به خود مسأله حجاب اشکال دارند و معتقدند این مساله مستندات فقهی ندارد و چه آنها که می گویند دارد، بتوانند مستندات خود را از کتاب و سنت ارائه کنند. بیاییم به جای خط کشی ها و ایجاد خصومت میان اعضای جامعه، راه را بر همزیستی مسالمت آمیز بر مبنای خردورزی همگانی باز کنیم. منتقدان به حجاب اجباری را خودفروخته و فریب خورده و جاهل و منادیان ترویج بی عفتی و مانند این ها نخوانیم.

منتقدان به حجاب اجباری را خودفروخته و فریب خورده و جاهل و منادیان ترویج بی عفتی و مانند این ها نخوانیم

حتی منتقدانی که در خارج از کشور هستند، بسیاری شان به همان اندازه ما دلسوز مملکت و دلنگران آینده این کشور هستند. راه را برای یک گفتگوی همگانی به دور از هیجان های سیاسی باز کنیم. باید نظرات به بحث عمومی گذاشته شود. پس از آنکه بحث عمومی شکل گرفت، مانند کارهای تحقیقاتی و علمی، وارد فرآیند سیاست گذاری می شود و می تواند به شکل یک طرح در مجلس مطرح شود.

راه را برای یک گفتگوی همگانی به دور از هیجان های سیاسی باز کنیم

*استدلالی که طرفداران قانون فعلی حجاب، نظیر آقای مطهری مطرح می کنند، این است از آنجا که بدحجابی یا بی حجابی روی تمام جامعه اثر می گذارد؛ این گونه نیست کسی که حجاب ندارد، مربوط به خودش باشد و دارای بعد اجتماعی است. یعنی به دیگری ضرر می زند و در اینجا باید قانون وارد عمل شود.
ابعاد این مسئله باید دقیقا مورد بحث قرار گیرد که تا چه حد بی حجابی می تواند به دیگری ضرر زند؟ من یک سال لبنان زندگی کردم. در لبنان خانم ها یا حجاب دارند یا ندارند و موضوعی به نام بدحجابی مشاهده نمی شود. هیچ گونه مشکلی هم میان بی حجاب ها و باحجاب ها وجود ندارد که هیچ، حتی ممکن است در یک خانواده یک خانم حجاب داشته باشد و خواهرش بی حجاب باشد.
در دانشگاه های لبنان نیز دختران بی حجاب با محجبه ها دوست هستند و این موضوع را مساله شخصی خود می‌دانند. بنابراین، این موضوع در حد هنجارهای مورد پذیرش جامعه، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. جایی مشکل ایجاد می شود که یک فرد کدهای اخلاقی مورد پذیرش جامعه را زیر پا گذاشته باشد. من بسیاری از خانم هایی که بدحجاب خوانده می شوند را دیده ام که به نحوه لباس پوشیدن برخی خانم های دیگر اعتراض می کنند که چرا لباس زننده پوشیده اند و نسبت به عدم رعایت هنجارها و آنچه عرف نمی پسندد انتقاد می کنند. این بدان معناست که جامعه نسبت به حدود معمول توجه دارد.
جایی مشکل ایجاد می شود که یک فرد کدهای اخلاقی مورد پذیرش جامعه را زیر پا گذاشته باشد
متاسفانه ما تصور می کنیم، اگر فردی در حد نصاب بالا حجاب نداشته باشد، بی بندوبار است. در حالی که این طور نیست. واقعا برخی از نگاره هایی که درباره مساله حجاب نوشته می شود یا حرف هایی که زده می شود، توهین آمیز است. من حق ندارم بگویم خانمی که حجاب ندارد، عفت ندارد.

من حق ندارم بگویم خانمی که حجاب ندارد، عفت ندارد

بسیاری از خانم هایی که در خارج کشور زندگی می کنند و حجاب ندارند، عفیف و بسیار پایبند و اهل نماز و روزه هستند. این مساله هم مانند خودی و ناخودی کردن های ما از ابتدای انقلاب است. ما که نباید همه چیز را سفید و سیاه ببینیم. این طور نیست که هرکسی که حجاب دارد مسلمان و عفیف و مومن باشد و هرکسی که حجاب ندارد نه مسلمان و نه عفیف باشد. نه سیره پیامبر و نه سیره ائمه(ع) این را تایید نمی کند.

این طور نیست که هرکسی که حجاب دارد مسلمان و عفیف و مومن باشد و هرکسی که حجاب ندارد نه مسلمان و نه عفیف باشد

اجازه بدهید روایتی را از امام جعفر صادق (ع) به نقل از شهید بهشتی در کتاب «اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا» عینا برای تان بخوانم:
«ابوعبدالله، يعني امام صادق(ع)، در حيره بود. من و گروهي از دوستان را به دنبال كاري فرستاد. شامگاه برگشتيم. بستر من در سرايي بود كه منزل كرده بوديم. خسته بوديم و من يك‌سو خود را در بستر انداختم. در همين وقت امام صادق ـ عليه السلام ـ به سراغ ما آمد. من برخاستم و نشستم. امام هم بر بالاي بستر نشست و دربارة كاري كه مرا به دنبال آن فرستاده بود سؤال كرد. جريان را گزارش دادم. امام خدا را سپاس گفت. بعد صحبت يك عده به ميان آمد. من گفتم: فدايت شوم! ما از اين عده بيزار هستيم چون عقيده آنها در مورد مسئله «امامت» با ما يكي نيست و معتقد به امامت شما ـ كه امام صادق هستيد ـ نيستند. امام گفت: آن‌ها دوستدار ما، خاندان پيغمبر، هستند ولي عقيدة آن‌ها با شما در مورد امامت يكي نيست، آن وقت شما از آن‌ها بيزاريد؟! گفتم: بله!‌ گفت: پيش ما هم چيزهايي (معارف عاليه‌اي) هست كه پيش شما نيست؛ آيا سزاوار است ما به اين دليل از شما بيزار باشيم؟ گفتم: فدايت شوم! نه. گفت: پيش خدا چيزهايي (علم‌هاي الهي) هست كه پيش ما نيست؛ آيا فكر مي‌كني كه خدا به اين جهت ما را مطرود كرده است؟ گفتم: فدايت شوم! به خدا قسم، نه. حال مي‌گويي ما چه كنيم؟ گفت: آن‌ها را دوست بداريد و از آن‌ها بيزار نباشيد و جدايي نگيريد. در ميان مسلمان‌ها كساني هستند كه از ايمان و معرفت يك سهم دارند، كساني دو سهم،كساني سه سهم، كساني چهار سهم، كساني پنج سهم، كساني شش سهم و كساني هفت سهم. شايسته نيست آنچه ”از كمال در ايمان و عمل و معرفت“ در صاحب دو سهم است بر صاحب يك سهم تحميل شود؛ نه آنچه در صاحب سه سهم است بر صاحب دو سهم، نه آنچه در صاحب چهار سهم است بر صاحب سه سهم، نه آنچه در صاحب پنج سهم است بر صاحب چهار سهم، نه آنچه در صاحب شش سهم است بر صاحب پنج سهم و نه آنچه در صاحب هفت سهم است بر صاحب شش سهم.»

امثال این روایات نشان می دهد که وقتی اسلام می خواهد به عنوان یک آیین اجتماعی درجامعه مطرح شود، با واقعیت های جامعه سروکار دارد، نه با آرمان ها و ایده آل های انتزاعی. همیشه همین طور بوده است. کسانی که فکر می کنند نباید به این گونه ملاحظات درباره پیاده کردن اسلام فکر کرد، همیشه در ترویج اسلام شکست خورده اند. شهید بهشتی یک تمایز مهم را مورد تأکید قرار می دهد و می گوید ما واقع گرا نیستیم اما واقع بین هستیم. اسلام دین واقع بینی است. حالا که این ادعا وجود دارد که بی حجابی به جامعه آسیب می زند، باید دید تا چه حد و چگونه آسیب می زند. با کلی گویی که نمی توان به نتیجه رسید.

وقتی اسلام می خواهد به عنوان یک آیین اجتماعی درجامعه مطرح شود، با واقعیت های جامعه سروکار دارد، نه با آرمان ها و ایده آل های انتزاعی

این که نقل می کنم از آخرین سخنان شهید بهشتی در حزب جمهوری اسلامی در خرداد ۱۳۶۰ است. ایشان در جلسه تشریح مواضع حزب می گویند، اینجا یک برادری یادداشت داده است که به این خواهرانی که در دفتر حزب جمهوری اسلامی هستند تذکر دهید که حجاب کامل داشته باشند، چون بسیاری از خواهران ما با روسری و مانتو به اینجا می آیند. در پاسخ می گوید اینجا بارها گفتم و این آخرین باری باشد که چنین مساله ای را بازگو می کنم؛ به نظر ما روسری و مانتو با شرایطی که گفتیم حجاب کامل است و چادر نیز حجاب کامل به حساب می آید و ای بسا که روسری و مانتو بهتر باشد، برای اینکه جلوی تحرک خانم ها را کمتر می گیرد. ببینید بعد رفتن اشخاصی چون آیت الله بهشتی، به تدریج گفتند روسری و مانتو نمی شود باید چادر باشد.
بعد رفتن اشخاصی چون آیت الله بهشتی، به تدریج گفتند روسری و مانتو نمی شود باید چادر باشد
بعد گفتند روسری و مانتو هم اگر باشد، فلان رنگ ها نمی شود. مرحوم مادر و خواهر من در آلمان، لباس روشن می پوشیدند. روسری و مانتویی زیبا و روشن می پوشیدند.

مرحوم مادر و خواهر من در آلمان روسری و مانتویی زیبا و روشن می پوشیدند

این مدعیاتی دینی را از کجا می آوریم؟ به نظر می رسد که این مسائل از سلیقه و برداشت‌های شخصی ما نشأت بگیرد نه مطالعات عمیق و کارشناسانه. و اگر ما برداشت های شخصی خود را وارد مسائل دینی کرده و به خورد مردم می دهیم که مثال بارز بدعت است. این موضوع باید در یک فرآیند کارشناسی و در ابعاد جامعه شناختی، روانشناختی و اسلام شناختی بررسی شود. دوستان را قویاً به مطالعه دو منبع توصیه می کنم. آنهایی که کمتر حوصله دارند، کتاب جیبی کوچک «کوششی نو در راه شناخت تحقیقی اسلام» شهید بهشتی را بخوانند. آقای بهشتی در این طرح که در سال ۱۳۴۹ نوشت، نشان می دهد که فقاهت در زمان ما چه مشکلی دارد. ایشان راه حل نشان می دهد که توصیه به خواندن این کتاب می کنم. بنده نیز در کتابی که اخیراً با عنوان «هفت مقاله در شناخت اندیشه سیاسی شهید بهشتی» منتشر کرده ام، بایسته های نواندیشی دینی در اندیشه شهید بهشتی را تشریح کرده ام که دوستان می‌توانند مطالعه کنند. اگر قرار باشد ما در این زمینه ها حرفی بزنیم، با اظهارنظرهای شخصی و سلیقه ای به جایی نمی‌رسیم. این کار مانند هر کار علمی و تخصصی دیگر باید با اصول و متدولوژی خودش انجام بشود و به نتیجه برسد.
بنابراین، دوستان مشوش نشوند. بنده طرفدار حجاب هستم. مرحوم شهید بهشتی نیز طرفدار حجاب بودند. برخی از دوستان گلایه کردند که مراقب باشم چرا که ممکن است طرح این مسأله توطئه ای خارجی باشد. بنده عرضم این است که دیدگاه شهید بهشتی درباره حجاب را لااقل دوبار پیش از این هم مطرح کرده ام. چه شده که حالا مورد توجه گسترده تری قرار گرفته؟ معلوم می شود که الان جامعه در این باره سؤال دارد. ما باید مشفقانه گذشته خود را نقد کرده و عیوب و متدولوژی صحیح رفع آنها را پیدا کنیم و براساس آن متدولوژی پیش رویم. اگر در گذشته کار اشتباهی کرده ایم و راهی را اشتباه آمده ایم، هیچ اشکالی هم ندارد، می توانیم برگردیم. خوشبختانه امروز نیروی انتظامی تلویحاً اعلام می کند با مسئله پوشش خانم ها برخورد سخت نخواهد کرد. این، یک قدم به جلوست.

خوشبختانه امروز نیروی انتظامی تلویحاً اعلام می کند با مسئله پوشش خانم ها برخورد سخت نخواهد کرد. این، یک قدم به جلوست

* نگران هایی درباره بازنگری در این موارد وجود دارد، دلایلش را جه می دانید؟
به غلط تصور می کنیم نظام با این کار دچار تزلزل می شود. در صورتی که برعکس، دارای استحکام هم خواهد شد. به این مسأله، راهکارهای استحکام بخشی در سیستم می گویند، نه براندازی آن. یک سیستم باید هم ظرفیت عیب یابی و هم توانمندی برای رفع عیوب را داشته باشد. هر سیستمی اعم از خانواده، مدرسه، کشور، جامعه جهانی اگر این دو امکان را از خود سلب کند، سقوط كرده و اضمحلالش حتمی است. دوستانی که در این رابطه شک دارند، می‌توانند برای نمونه، تاریخ سقوط امپراطوری روم را مطالعه کنند. آن را که دیگر من ننوشته ام که عده ای بگویند چرا فلانی این حرف ها را زده است. بخوانند و مشاهده کنند امپراطوری روم صعود و سقوطش چگونه اتفاق افتاد. ما باید خودمان عیوب خود را بیابیم. همانطور که ما به عنوان شخص، نیاز به مراقبه و محاسبه داریم، جامعه هم نیاز به مراقبه و محاسبه دارد و مکانیزم آن در آیین اسلام با عنوان اصل مهم و تقلیل‌ناپذیر امربه معروف و نهی از منکر مطرح شده است. عیب های گذشته خود را بیابیم تا راه اصلاح آشکار شود. شما یک ساختمان 40 ساله را مقاوم سازی می کنید، چطور یک نظام 40 ساله نیاز به مقاوم سازی ندارد؟ اگر این طور نبود؛ امام دستور بازنگری قانون اساسی، آن هم فقط پس از گذشت 10 سال را نمی داد. کاری ندارم که این بازنگری به کجا انجامید، ولی اصل قضیه ضرورت داشت. هیچ اشکالی ندارد که ما به گذشته خود نگاه کرده و عیوب را پیدا کنیم.
شما یک ساختمان 40 ساله را مقاوم سازی می کنید، چطور یک نظام 40 ساله نیاز به مقاوم سازی ندارد

اصل بازنگری در قانون اساسی ضرورت دارد

نظر دکتر بهشتی در مورد حجاب

انتهای پیام

شفقنا در شبکه های اجتماعی: توییتر | اینستاگرام | تلگرام

ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی می‌نویسم.

Δdocument.getElementById( “ak_js_1” ).setAttribute( “value”, ( new Date() ).getTime() );

عفاف و حجاب، از منظر وجدان – حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی
نظر دکتر بهشتی در مورد حجاب

بیانات علامه جوادی آملی درباره حجاب

راه بهشت، عنوان مستندی 3 قسمتی از شبکه مستند می باشد که در رابطه با زندگی نامه آیت الله دکتر شهید بهشتی ره ، ساخته شده است .

تلاوت زیبا و همراه متن سوره واقعه

از امام صادق علیه السلام روایت شده: هر کس سوره ذاریات را قرائت نماید مانند چراغی درخشان موجب نورانیت او در قبر می شود.در روایت دیگری از ایشان آمده است: کسی که سوره ذاریات را قرائت می کند خداوند امور م…

در رگ حادثه خون موج زد آیینه شکست***شعله‌ور شد در و دیوار حرم، سینه شکست/خون مالک به زمین ریخت خبر سنگین است***بعد مالک به تن حوصله سر سنگین است/اشک آغاز جنون است تماشا سخت است***دیدن بغض علی (ع) در غ…

سایت بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی، نظراتی منتشرنشده از شهید مظلوم آیت‌الله دکتر بهشتی پیرامون «حجاب» را منتشر کرده است.

سایت بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی، نظراتی منتشرنشده از شهید مظلوم آیت‌الله دکتر بهشتی پیرامون «حجاب» را منتشر کرده است.

به گزارش ایسنا به نقل از سایت تاریخ ایرانی، آخرین نظر ایشان در باب حجاب زن مسلمان حدود ۱۰ روز پیش از شهادت در جلسه توصیه‌های اخلاقی حزب جمهوری اسلامی بیان شده و میان این رأی و آرای پیشین تفاوتی وجود ندارد. نکته جالب اینکه بر خلاف نظر برخی از روحانیون که نظرات مترقی شهید بهشتی در باب حجاب را مربوط به دوره زندگی ایشان در آلمان می‌دانند و معتقدند نظر ایشان پس از انقلاب و در آخرین لحظات عمر تغییر کرده بود، رأی آخر شهید بهشتی در باب حجاب زن مسلمان آنقدر صریح و گویاست که راه را بر تفاسیر دلبخواه و من عندی از آرای ایشان می‌بندد.

آرای شهید بهشتی در بیان حکم حجاب زن در اسلام شش مساله را توضیح می‌دهد:

۱- حجاب برای احترام به زن و بالا بردن شخصیت وی وضع شده است.
نظر دکتر بهشتی در مورد حجاب

۲- حجاب نباید محدودیتی برای کار و فعالیت اجتماعی زن ایجاد کند.

۳- حجاب برای جلوگیری از هوس‌انگیزی و شهوت‌رانی است.

۴- نباید سخت‌گیری اعراب با زنان را جزئی از احکام اسلامی به حساب آورد.

۵- حجاب منحصر در چادر نیست و بلکه روسری و مانتو برای پوشیدگی و فعال بودن زن مناسب‌تر است.

۶- کسی نباید متعرض پوشش غیر چادر زنان در اماکن و نهادهای حکومتی و اسلامی شود.

این شش مساله در مواضع و سخنان متعدد شهید دکتر بهشتی توضیح داده شده است. وی در سخنرانی با عنوان «جایگاه زن در اسلام» که به زبان آلمانی در اروپا ایراد کرده از تجربه اعراب لبنان در خصوص حجاب زن در اسلام سخن می‌گوید. این متن از اولین اسناد آرای شهید دکتر بهشتی درباره بحث حجاب است. در این سخنرانی شهید بهشتی به سه نکته مهم توجه می‌دهد:

۱- نباید سخت‌گیری اعراب با زنان را جزئی از احکام اسلامی به حساب آورد.

۲- زن نمی‌تواند زیبایی‌هایش را در برابر چشم مردان ظاهر کند.

۳- حجاب مانع کار کردن زنان نیست.

به بخشی از این سخنرانی توجه کنید:

«ما در تابستان سال جاری در مناطق کوهستانی لبنان بودیم. من از اهالی آنجا پرسیدم آیا زنان هم به مساجد می‌روند؟ در پاسخ گفتند: نه در اینجا زنان به مسجد نمی‌روند. پرسیدم چرا؟ در پاسخ مسائل مختلفی را گفتند، چون بعضی از زنان در لبنان تقریباً بدون حجابند و اگر آنها بدون حجاب وارد مسجد شوند، برای مجالس و مجامع مسجدی صورت خوبی ندارد. اگر مسلمانان به این نحو (یعنی بدون حجاب) وارد مسجد شوند و در مساجد شرکت کنند، به نظر می‌آید که اسلام این‌گونه خواسته است. بعضی‌ها هم به نحو دیگری می‌خواستند ثابت کنند. اما با یک ساعت بحث توانستم مردم را در آنجا راضی کنم که زنان از این نظر می‌توانند و باید در هر صورت به مساجد بیایند. آنها هم گفتند: بله، بله کاملا حق با شماست. ما از حالا سعی می‌کنیم این مساله را برطرف کنیم. بعضی از بانوانی که در آنجا بودند بسیار خرسند شدند که در آنجا من این بحث را در میان گذاشته‌ام و آنها گفتند: ما علاقه‌مندیم که به مساجد برویم و می‌خواهیم بدانیم و اسلام را بشناسیم و غیر از مساجد امکان کمتری برای این کار را داریم. این فقط یک مثال بود اما من معتقدم که این ممنوعیت یا این وضعیت که زنان در بخشی از لبنان اجازه وارد شدن به مساجد را ندارند، به یک سنت بسیار بسیار قدیمی اعراب برمی‌گردد و بر پایه آن سنت پایه‌ریزی شده است که اعراب با زنانشان سخت‌گیرانه برخورد و رفتار می‌کردند. این‌طور نیست؟ به عقیده من دلیل واقعی این برخورد مردان در بخشی از لبنان با زنان از این جهت است. در هر صورت این‌طور است و من نمی‌توانم طبعا بگویم که در شهر‌ها و روستاهای ایران هم زنان به مساجد می‌روند، شما کاملا حق دارید. از این جهت در حقیقت ما از ایران نمی‌شنویم که آیا زنان اجازه شرکت در مسجد را دارند؟ برای من هم یک چیز جدیدی است. چرا نمی‌توانند؟ مسلم است که زنان در مساجد شرکت می‌کنند! چرا؟ چون ما در سراسر ایران می‌توانیم مطلع شویم که زنان می‌توانند به مساجد وارد شوند.

البته زنان و مردان را به وسیله یک پرده در هنگام خواندن نماز جدا می‌کنند. من گفتم این کار نیز ضروری نیست چون بهترین و بالا‌ترین مثال در این مورد حضور زنان و مردان در مساجد مقدس در مکه است. اگر حضور زنان و مردان در مساجد بزرگ را می‌توان دید، پس چرا در جای دیگر و در مساجد دیگر نتوانند مردان و زنان حضور داشته باشند؟

اسلام می‌خواهد که زنان پوشش داشته باشند و چرا این‌گونه است؟ چون اسلام می‌خواهد زن در محیط و جامعه این‌گونه ظاهر نشود که تمام زیبایی‌های زن قابل دیدن باشد و زنان به نشان دادن زیبایی‌هایشان در برابر چشمان مردان الزام ندارند. آیا زن الزام دارد زیبایی‌هایش را نشان دهد؟ نه! آیا زن می‌تواند زیبایی‌هایش را نشان دهد؟ آیا اجازه دارد؟ نه! من یک بار در یک جمعی بودم و همین موضوع هم در آنجا بحث شد و آقایی در آنجا پرسید مثلا چرا باید زنان حجاب داشته باشند؟ آیا زنان می‌توانند هر کاری را که بخواهند انجام دهند؟ من گفتم طبعا و مسلما بله. بعضی از خانم‌ها در آنجا هم بودند. من گفتم بله. مثلا اگر زنان پوشش داشته باشند، نمی‌توانند چیزی که من می‌گویم را بفهمند؟ آیا نمی‌توانند نظراتشان را بیان کنند؟ آنها هر کاری را می‌توانند انجام دهند. فقط روابط زن و مرد به صورت روابط خانوادگی تعیین شده است. این‌طور نیست؟» (۱)

در پرسش و پاسخ دیگری شهید بهشتی تاکید می‌کند که اسلام حجاب را برای احترام به زن مقرر کرده است. نیز در این متن، حکم حجاب زنان غیرمسلمان و زنان بادیه‌نشین را بیان می‌کند: «این حجابی که در اسلام عرض کردم زن سرش را بپوشاند، تنش را بپوشاند، دست و صورتش باز باشد، بیاید بیرون؛ این حجاب را هم اسلام به عنوان احترام به زن مقرر کرده است. صریح قرآن این است. اصلا صریح دین ما این است و لذا زن مسلمانی که بی‌حجاب می‌آید بیرون، دیگر مرد واجب نیست به او نگاه نکند. البته نه نگاه از روی شهوت؛ نگاه از روی شهوت که حرام است مطلقا. ولی نگاه معمولی به موی سر زنی که خودش را بی‌حجاب می‌آورد بیرون، حرام نیست دیگر. برای اینکه آن زن خودش احترام خودش را از بین برده. اگر غیرمسلمان باشد، همین‌طور دیگر. فرقی نمی‌کند. باز نه از روی شهوت. این مطلب را من تکرار کنم؛ نه از روی شهوت، نه نگاه‌های هوس‌آلود، فقط نگاه طبیعی، نگاه عادی، نگاهی که به یک مرد می‌کند. در صورتی که به یک زنی که معمولا خودش را در حجاب نگه می‌دارد، یک خانمی الان خودش را در حجاب نگه‌ می‌دارد. در این اتاق نشسته، خیال می‌کند مردی نمی‌آید. اینجا اگر این مرد بداند که این سرش باز است، بیاید داخل، نگاه کند، حرام است. برای اینکه این آمده احترام او را هتک کرده. بنابراین مسأله حجاب و حرام بودن نگاه به موی زن، احترام اسلام به زن است. این صریح آیه قرآن است و صریح روایات ماست و لذا در روایات از امام سوال می‌کنند. خدا رحمت کند مرحوم شیخ هادی شیرازی به این مطلب فتوا می‌داد. از امام سوال می‌کنند که این زن‌های بادیه‌نشین که موی سرشان را نمی‌پوشانند و به شهر می‌آیند، اینکه ما به آنها نگاه می‌کنیم، چطور است؟ فرمود حرام نیست نگاه کردن به آنها؛ برای اینکه آنها خودشان این حق را شکستند و اگر به آنها بگویید نکن، به گوششان نمی‌رود. البته تعبیر روایت این است: «لاَنَّهُنَّ اذا نُهینَ لا یَنْتَهینَ». بنابراین حتی مسأله حجاب در اسلام احترام به زن است. یعنی برای بالا بردن شخصیت زن است.» (۲)

شهید بهشتی در مصاحبه دیگری به تاریخ مهر ۱۳۵۹ یکی از صریح‌ترین آرای خود را در باب حجاب زن در اسلام بیان می‌کند:

«پوششی که اسلام برای بانوی مسلمان می‌خواهد، بیش از هر چیز در جهت نگهبانی از عزت و کرامت زن و عزت و کرامت جامعه به صورت یک کل و پاکی و طهارت رابطه زن و مرد در خارج از دایره زناشویی و خانواده است.

کسانی که این پوشش را و نقش آن را و معنی والای آن را تحریف می‌کنند و آن را به صورت بندی بر پای زن و بر ضد آزادی او معرفی می‌نمایند یا به راستی هوس‌کیشانی ناآگاهند و یا هواپرستانی آگاه که آگاهانه می‌کوشند تا رابطه زن و مرد در خدمت هوا و هوس آن دو باشند. راستی اگر قرار است بانویی در خدمت پزشکی، آموزش، مخابرات، دفترداری، ماشین‌نویسی و یا خدمات سودمند دیگر باشد و به راستی اگر قرار است این کار‌آیی و مهارت و فن در خدمت جامعه قرار گیرد، چرا این بانوی فعال دارای «پوشش اسلامی» نباشد؟

نمی‌گویم حتما چادر، چادر یکی از انواع پوشش اسلامی است و مانتو شلوار و روسری بلند نوعی دیگر و این نوع دوم پوششی است متناسب برای فعالیت که زن در این پوشش می‌تواند هم پوشیده باشد، هم فعال.» (۳)

شهید دکتر بهشتی در سخنرانی دیگری با عنوان «آزادی در اجتماع» که به تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۵۹ ایراد کرده ضمن تاکید بر نقش ایمان در حجاب زن در اسلام اشاره‌ای به نوع و اندازه پوشش زنان و تربیت صحیح اخلاقی کرده تا تربیت اجتماعی صورت صحیحی به خود گیرد. بخشی از این سخنرانی را با هم می‌خوانیم: «یک نمونه نقش مؤثر تربیت عفت نفس در زن و مرد در تنظیم و بهبود برخورد اجتماعی زن و مرد در صحنه حج دیده می‏‌شود. یک آزمایشی که هر سال تکرار می‏‌شود. درست است که باید به کمک بسیاری از نظامات اجتماعی دیگر جلوی طغیان جنسی را گرفت اما نقش ایمان، نقش عامل معنوی، نقش عفت متکی به ایمان را در این مورد نباید نادیده بگیریم و رفقا با کمال تأسف در جامعه دینی ما این نقش رو به ضعف است. حجاب زن رو به ضعف است و بسیار بد است. زن باید در جامعه طوری بیاید که لااقل هوس‏‌انگیزی او کم بشود و حالا ما نمی‌گوییم از بین برود اما کم بشود. خیلی فرق است بین یک زنی که اندامش پوشیده است (سرش) مو‌هایش پوشیده، دستش پوشیده، تنش پوشیده، پا‌هایش پوشیده حالا یا با چادر یا با روسری و پالتو و شلوار ولی بالاخره پوشیده و بین زنی که نیمه‌برهنه می‏‌آید بیرون. رعایت حجاب اسلامی در کم کردن فساد جنسی، فساد اخلاقی ناشی از بی‏‌بندوباری جنسی درست است و ما باید روی آن تکیه کنیم اما این فقط یک پایه مطلب است. یک پایه بزرگ مطلب، تربیت زن و مرد مسلمان است به طوری که در برخورد با یکدیگر مواظب باشند که چه می‏‌کنند و کجا هستند. قرآن (یک جا به زن و مرد مسلمان می‏‌گوید) یک جا به زنان مسلمان می‏‌گوید پوشیده بیایید. بیش از یک جا به زن و مرد مسلمان می‏‌گوید در برخورد با یکدیگر چشم‏‌چرانی و هیزی نکنید. ای پیغمبر به مردان مسلمان بگو در برخورد با زنان چشمشان را به آنها ندوزند و به زنان مسلمان بگو که در برخورد با مردان به آنها چشم ندوزند. هیز به هم نگاه نکنند، برخوردشان برخوردی پاک و نگاهشان نگاهی پاک باشد.»

آخرین رأی شهید بهشتی در باب حجاب مربوط به سخنرانی در جلسه حزب جمهوری اسلامی در ۲۷ خرداد ۱۳۶۰، ۱۰ روز قبل از شهادت ایشان است. شهید بهشتی در این نظر صریحا تاکید می‌کند که نوع و اندازه حجاب از نظر او به عنوان یک اسلام‌شناس چیست و وظایف مسلمانان دیگر در قبال زنان مسلمان با این پوشش اسلامی چگونه تعریف می‌شود:

«ما اعلام کرده‏‌ایم که شلوار و روپوشی که تنگ نباشد و روسری کامل، پوشش اسلامی است. مبادا در حزب نسبت به این پوشش حساسیت بی‏‌جا باشد. دیگر دوباره از مواضع قطعی اعلام شده‏‌مان برنگردید. چادر پوشش است، شلواری که تنگ نباشد و روپوشی که تنگ نباشد و روسری‌ای که کافی باشد هم پوشش کامل اسلامی است. بنابراین، اگر خواهری با این پوشش بیاید در حزب – یا در مناطق، حوزه‏‌ها یا کلاس‏‌ها – مبادا خواهر یا برادری متعرض او بشود و به او انتقاد کند. این انتقاد نابه‌جا و غیر وارد است. مواضع مشخص خودمان را رعایت کنیم.»(۵)

منابع:

۱- «جایگاه زن در اسلام». منتشر نشده. آرشیو بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی.

۲- منتشر نشده. آرشیو بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی.

۳- نقش اجتماعی و حقوقی زن در اسلام. علی محمدی گرمساری. ۱۳۶۰ قم.

۴- «آزادی در اجتماع». منتشر نشده. آرشیو بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی.

۵- حزب جمهوری اسلامی، گفتار‌ها، گفت‌وگو‌ها، نوشتار‌ها. شهید آیت‌الله دکتر سید محمد حسینی بهشتی. بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت‌الله دکتر بهشتی. انتشارات روزنه، تهران۱۳۹۰، ص ۲۰۴.

انتهای پیام

چقدردکتربهشتي انسان مترقي بوددرواقع اسلام درست وترقي وتعريف درست ازاسلام ناب خداباانبيامحشورش کند

سومین یادواره راست قامتان جاودانه تاریخ به مناسبت بزرگداشت مقام شهید آیت الله دکتر بهشتی و واقعه جانسوز 7 تیر توسط معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با حضور دکتر ملوک السادات حسینی بهشتی فرزند شهید دکتر بهشتی، دکتر سید جلال ساداتیان و دکتر اصغرنیا از یاران شهید بهشتی و از بازماندگان واقعه هفتم تیر، دکتر محسن سلیمانی مدیر فرهنگی هنری شهرداری منطقه 3 و ریاست و معاونان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در محل خانه موزه دکتر بهشتی برگزار شد.

به گزارش ایسنا، دکتر ملوک السادات حسینی بهشتی فرزند شهید دکتر بهشتی در این مراسم ضمن برشمردن ویژگیهای بارز شهید بهشتی به رابطه عاطفی وی با خانواده و فرزندان اشاره کرد و گفت: دکتر بهشتی با تک تک افراد خانواده رابطه خاصی داشتند و در هیچ دوره ای، مشغله کاری و مسئولیتها مانع این ارتباط نشد.

وی با اشاره به برخی از دیدگاههای شهید بهشتی به عنوان یادآوری برای مسئولین و اساتید، اظهار کرد: شهید بهشتی دیدگاه های ویژه و با ارزشی درباره مسایل سیاسی و اجتماعی زنان در جامعه داشتند. با گذشت حدود 40 سال از انقلاب اگر پیرو دیدگاههای امام، رهبری و دکتر بهشتی بودیم خیلی از مسایل و مشکلات فعلی جامعه حل می شد.

وی با اشاره به برخی از دیدگاهها و تفکرات راهگشای شهید بهشتی درباره دختران، زنان و خانواده، عنوان کرد: متاسفانه مشکل از جایی شروع شد که هر فردی برای خود دیدگاهی داشت و در دیدگاه های رهبری هم تزلزل کردیم. در حالیکه اگر به دیدگاه امام، رهبری و شهید بهشتی برگردیم بسیاری از مشکلات جامعه حل می شود.

وی ادامه داد: شهید بهشتی همواره مشوق نه تنها فرزندان دختر و پسر خود بلکه مشوق تمامی دختران و زنان جامعه برای تحصیل و فعالیت در جامعه بودند. تا جایی که با تشویق و ترغیب وی، اولین دانشجوی دختر محجبه در آن سالها وارد دانشگاه علوم پزشکی تبریز شد.نظر دکتر بهشتی در مورد حجاب

فرزند دکتر بهشتی با بیان اینکه شهید بهشتی از بنیانگذاران جامعه الزهرا بودند، گفت: ایشان همواره مشوق ادامه تحصیل و حتی تدریس بانوان و فعالیت آنان در سطح جامعه بودند.

به گفته وی نسل دانش آموز و دانشجوی دهه 50، نسل خاصی بودند. چراکه با دیدن دوران ستمشاهی تفاوت ها و تبعیض ها را درک می کردند. مشکل نسل جدید اینست که تفاوتها و تبعیض های آن دوره را ندیده و نشنیده اند. آن دوره شدیدا بی حجابی و بی بند و باری بود و شرایط برای فعالیت زنان محجبه بسیار سخت و دشوار بود. با این حال توانستیم با تلاش و فعالیتهای اجتماعی به نتیجه برسیم.

وی با اشاره به صحبتها و سخنرانیای شهید بهشتی و استاد مطهری در انجمن اسلامی پزشکان، عنوان کرد: ایشان در تمامی موقعیتها مطرح می کردند که زن محجبه مسلمان می تواند در جامعه فعال و آزاداندیش و در این زمینه مشوق بساری از بانوان بودند. این در حالیست که در شرایط امروز جامعه متاسفانه به این مسایل قائل نیستیم اینکه زنان دارای تفکر، اختیار و آزادی اندیشه هستند و باید بتوانند نظرات خود را در سطح جامعه و جوامع علمی بیان کنند.

وی با اشاره به مسایل و دیدگاههای مطرح شده در آن زمان درباره حجاب زنان عنوان کرد:در آن دوره طی جلساتی درباره اینکه زن محجبه تا کجا می تواند فعال و پیشتاز باشد و همچنین در خصوص حدود حجاب، بحث و بررسیهای زیادی صورت تا جایی‌که به استاد مطهری ماموریت داده شد که حاصل این مباحث را در قالب مقالاتی در مجله “زن روز” آن دوره چاپ کنند که با استقبال زیادی از سوی جوانان روبرو شد. به عنوان نمونه در این مباحث مطرح می شد که مثلا یک بانوی محجبه در کارخانه، بیمارستان و یا آزمایشگاه ، چه پوششی داشته باشد که به دنبال آن بحث طراحی یونیفورم های مخصوص (مانتو، شلوار و روسری) برای خانم های محجبه مطرح شد.

وی در ادامه به تاکیدات شهید بهشتی بر تقویت فعالیت خانم ها در مجامع مختلف از جمله مجلس، خبرگان و مراکز اجرایی اشاره کرد و گفت: به عنوان نمونه در زمان فعالیت شهید بهشتی اولین خانم دارای بالاترین تحصیلات فقهی وارد خبرگان شد. در حالیکه بعد از انقلاب با وجود بالا بودن تعداد بانوان مجتهد، شرایط برای حضور آنان در مجلس خبرگان فراهم نشده است.

وی با اشاره به فراهم بودن شرایط برای فعالیت جوانان اعم از پسر و دختر در حزب جمهوری اسلامی، تصریح کرد: بنده خودم در شاخه دانشجویی و فرهنگی این حزب فعالیت می کردم . این حزب به گستردگی ایران دفتر داشت و با اولین فراخوان، جمعیت زیادی از بانوان برای فعالیت در حزب ثبت نام کردند.

فرزند دکتر بهشتی با اشاره به اهمیت حضور بانوان فعال در جامعه در حین مطرح بودن ارزشها، تصریح کرد: یکی دیگر از تاکیدات شهید بهشتی فعالیت خانم ها و تشویق مشارکت آنان در روزنامه ها از جمله روزنامه جمهوری اسلامی بود که به عنوان نمونه صفحه زن و خانواده آن با مشارکت خانم ها تهیه می شد.

این بانوی فرهیخته با بیان اینکه تفکر و دیدگاه شهید بهشتی جوان گرایی بود، تصریح کرد: تمام این تفکرات و اندیشه ها هنوز هم برای جوانان ما قابل استفاده است. باید این ارزشها بازنگری و بازبینی شده و زندگی شهید بهشتی مجددا مورد مطالعه قرار بگیرد. همچنین باید در رفتار خود بازنگری کرده و از لحاظ سیاسی و اجتماعی یک بازنگری در سطح جامعه داشته باشیم.

دکتر ملوک السادات حسینی بهشتی ضمن اشاره به ماموریت شهید بهشتی در هامبورگ، اظهار کرد: در شرایط آن دوره ایشان با ایجاد انجمن اسلامی دانشجویان اروپا، ارتباط مستقیمی با جوانان خارج از کشور برقرار کرده و طی جلساتی به بررسی مسایل آنها می پرداختند تا جایی‌که از طرف تلوزیون آلمان درخواستی برای ضبط و پخش این جلسات مطرح و اجرا شد.

وی به رفتار شایسته شهید بهشتی در خانه و احترام بالای او به همسر و عدم تبعیض بین دختر و پسر اشاره کرد وگفت: یکی از تاکیدات اسلام رعایت احترام به همسر است که این مساله در حد بی‌نهایت از سوی شهید بهشتی رعایت می‌شد و همین مساله باعث شد که مادر نیز در تمامی مراحل زندگی حامی و پشتیبان دکتر بهشتی بودند.

این بانوی فرهیخته با بیان اینکه تفکر و دیدگاه شهید بهشتی جوان گرایی بود، تصریح کرد: تمام این تفکرات و اندیشه ها هنوز هم برای جوانان ما قابل استفاده است.

انتهای پیام

نی نی سایت

• 
  درباره وزارت بهداشت تهران
• 
  آموزشگاه های حسابداری در شیراز
• 
  لیست عینک فروشی
• 
  لیست پزشکان همیوپاتی
• 
  کلاس مداحی در شیراز